Hér getur þú nálgast gagnlegar upplýsingar um örorkulífeyri, styrki og bætur sem þú gætir átt rétt á í gegnum almannatryggingakerfið (TR og/eða SÍ). Nú þarf að stofna Mína síðu hjá TR og fara umsóknir um styrki og flesta aðra þjónustu í gegnum þessa síðu.
Einstaklingur gæti átt rétt á Endurhæfingarlífeyri ef hann er á aldrinum 18 – 67 ára, hefur lent í slysi eða fengið sjúkdóm og ekki ljóst hver starfshæfni hans er/verður til frambúðar. Endurhæfingarlífeyri er hægt að fá í allt að 18 mánuði en hægt að framlengja um allt að 18 mánuði ef um sérstakar ástæður er að ræða.
Meginskilyrði fyrir veitingu endurhæfingarlífeyris er að umsækjandi sé óvinnufær vegna sjúkdóma eða slysa og taki þátt í endurhæfingu með starfshæfni að markmiði. Reglugerðarbreyting nr. 887/2021 um 3ja ára búsetu var gerð 13.07.2021. Reglugerðarbreytingin felur í sér að þeir sem samanlagt gætu átt geymdan þriggja ára búseturétt á síðaliðnum 10 árum geta sótt um endurhæfingartímabil hjá stofnuninni. Ákvæðið gildir um umsóknir sem berast á tímabilinu 1. mars 2020 -31. desember 2021.
Til þess að eiga rétt á endurhæfingarlífeyri þarf að uppfylla ákveðin skilyrði.
Umsækjandi þarf að :
Þegar sótt er um endurhæfingarlífeyri þarf að fá læknisvottorð þar sem fram koma ástæður þess að einstaklingur sé óvinnufær. Einnig þarf að fylgja endurhæfingaráætlun frá lækni eða meðferðaraðila. Í henni þarf að koma fram upplýsingar um langtíma- og skammtímamarkmið endurhæfingar, ásamt greinargóðri lýsingu á innihaldi hennar. Jafnframt þarf að skila inn tekjuáætlun.
Munur á örorku- og endurhæfingarlífeyri
Sömu reglur gilda um flest réttindi til tengdra bóta og hjá örorkulífeyrisþegum, undanskilið er:
Reglugerð um framkvæmd endurhæfingarlífeyris samkvæmt lögum um félagslega aðstoð var sett í júní 2020.
Einstaklingar á aldrinum 16 til 67 ára geta óskað eftir örorkumati í samráði við lækni sinn þegar ljóst er að fullum bata eftir slys eða sjúkdóm er ekki náð. Síðastliðinn ár hefur verið aukinn áhersla á að endurhæfing og endurhæfingarlífeyrir sé undanfari áður en kemur að örorkumati. Einstaklingur fer í skoðun hjá lækni sem starfar fyrir utan TR. Farið er eftir svo kölluðum örorkumatstaðli.
Rétt á örorkulífeyri eiga þeir sem eru með 75% örorku og eru á aldrinum 18 - 67 ára. Hafa verið búsettir á Íslandi a.m.k þrjú síðustu árin áður en umsókn er lögð fram eða í sex mánuði ef starfsorka var óskert er þeir tóku hér búsetu.
Eftirfarandi þarf að fylgja umsókn um örorkulífeyri (sækja um á mínum síðum):
Ef tekjur fara yfir ákveðið mark eða ef lífeyrisþegi dvelur á stofnun lengur en mánuð í senn getur réttur til örorkulífeyris fallið niður. Einnig getur réttur fallið niður ef endurnýjað örorkumat er minna en 75% en þá getur viðkomandi átt rétt á örorkustyrk, sjá upplýsingar um örorkustyrk í kaflanum "Annar lífeyrir" hér að neðan.
Þegar niðurstaða mats liggur fyrir, þarf að skila inn tekjuáætlun.
Örorkuskírteini
Einstaklingur sem fær metna 75% örorku fær útgefið örorkuskírteini. Til að hægt sé að gefa út skírteinið þarf viðkomandi að koma með mynd (sömu stærð og passamynd 3,5x4,5) til Tryggingastofnunar eða umboðsmanna stofnunarinnar utan höfðuðborgarsvæðisins, en það eru embætti sýslumanna . Skírteinið veitir afslátt á læknisþjónustu, sjúkraþjálfun og lyfjum og endurgreiðslu á tannlæknaþjónustu. Ýmsar stofnanir og fyrirtæki gefa afslátt af vörum og þjónustu gegn framvísun skírteinisins. Við erum með lista yfir fyrirtæki sem við vitum að veita öryrkjum afslátt.
Örorkuskírteinið er sent í pósti innan tíu daga frá móttöku passamyndar. Skírteinið gildir sama tíma og örorkumatið.
Aldurstengd örorkuuppbót greiðist þeim sem fá greiddan örorkulífeyri og endurhæfingarlífeyri samkvæmt lögum um félagslega aðstoð. Fjárhæð miðast við þann aldur sem einstaklingur var í fyrsta sinn metinn 75% öryrki. Hér má finna frekari upplýsingar um aldurstengda örorkuuppbót.
Tekjutrygginginn reiknast sjálfkrafa inn hjá örorkulífeyrisþegum ef tekjur eru undir viðmiðunarmörkum. Upphæð óskertar tekjutryggingar er 168.542 kr. Skerðingarhlutfallið er 38,35 %
Örorkulífeyrisþegar geta átt á rétt á uppbót á lífeyrir þegar ákveðnum forsendum er fullnægt. Þannig eiga t.d. einstaklingar sem búa einir rétt á heimilisuppbót ef tekjur þeirra eru ekki of háar. Skilyrði fyrir að fá uppbætur er þó að einstaklingur sé með einhverja tekjutryggingu.
Hvað hefur áhrif á ráðstöfunartekjur?
Á reiknivél TR getur þú sett inn þínar forsendur og séð hverjar ráðstöfunartekjur þínar geta orðið ef tekjur þínar breytast, hækka eða lækka.
Hérna má finna upplýsingar um útreikning á lífeyrir.
Falla bætur niður ef ég fer að vinna?
Frítekjumarkið fyrir mánuð er 109.600 kr.
Það eru tvær reglur sem gilda um atvinnutekjur. Eldri reglan er að 1 / 12 af árstekjum hefur áhrif á hvern mánuð fyrir sig, óháð því hvenær innan almanaskársin teknanna er aflað. Þessi regla á einnig við aðrar tekjur en atvinnutekjur. Nýja regla er að atvinnutekjur hafi einungis áhrif á réttindi í þeim mánuði sem þeim er aflað.
Ef tekjur breytast hjá einstaklingi þá þarf hann að breyta tekjuáætlun sinni hjá TR. Breytingin tekur 4 til 6 vikur og gildir leiðréttingin aftur í tímann frá áramótum.
Uppgjör örorkulífeyris frá Tryggingastofnun er í lok júlí ár hvert og skal TR beita þeirri reglu sem leiðir til hærri greiðslu.
Hvaða áhrif hefur það á bætur ef ég giftist?
Heimilisuppbót er einungis greidd til þeirra sem búa einir. Ef viðkomandi er í leiguíbúð heldur hann húsaleigubótum á tekjulegum forsendum en ef maki fær tekjur minnka húsaleigubæturnar. Tryggingastofnun fær upplýsingar um breytta hjúskaparstöðu hjá Þjóðskrá.
Lífeyrissjóður
Á heimasíðu Landssamtaka Lífeyrissjóða má finna ýmsar upplýsingar um réttindi og fræðslu.
Tekjur sem hafa skerðingaráhrif á örorkulífeyri eru t.d.:
Skattfrjáls happdrættisvinningur eða lottóvinningur hefur ekki áhrif á örorkubætur sem slíkur, en ef vinningurinn er lagður inn í banka geta vextirnir haft áhrif, þ.e. ef vextirnir af vinningnum (fjármagnstekjur) fara yfir 98.640 kr. á ári.
Greiðsluþátttökukerfi Sjúkratrygginga sér til þess að einstaklingar greiða ekki meira en ákveðna hámarksfjárhæð í hverjum mánuði fyrir heilbrigðisþjónustu.
Einstaklingar geta skoðað greiðslustöðu sína í Réttindagátt Sjúkratrygginga.
Öryrkjar sem eru með háan heilbrigðiskostnað eiga rétt á niðurgreiðslu.
Tannlækningar - ódýr tannlæknaþjónusta
Tannlæknadeild Háskóla Íslands býður almenningi (börnum og fullorðnum) upp á ódýra tannlæknaþjónustu. Örykjar, aldraðir og börn þurfa ekki að greiða fyrir þjónustu hjá tannlæknadeild Háskóla Íslands
Nánari upplýsingar og tímapantanir eru í síma 525- 4850.
Sjúkratryggingar Íslands greiða upp undir 95% af gjaldskrá tannlækna ef um alvarleg tilvik er að ræða (t.d. klofin vör, tannvöntun 4 stk fyrir framan endajaxl, kjálkaaðgerð).
Einstaka stéttarfélag veitir félagsmönnum sínum styrki til tannréttinga barna.
Félagsþjónustan í Reykjavík veitir ekki styrki til tannréttinga.
Athugið að í sumum tilfellum (þegar ekki er hægt að sækja um niðurgreiðslu annars staðar) er hægt að sækja um lækkun á skattstofni (ívilnun) vegna mikils lækniskostnaðar/tannlæknakostnaðar, því meiri upplýsingar sem fylgja því betra. Sjá nánari upplýsingar á vef Ríkisskattstjóra.
Einstaklingur sem annast maka sinn og er frá vinnu vegna þess getur óskað eftir maka/-og umönnunarbótum svo framarlega sem hann hefur sama lögheimili og sá sem annast er um, er ekki með lífeyri frá Tryggingastofnun og er ekki yfir ákveðnum tekju- og eignamörkum.
Ef eitthvað sérstakt er framundan, t.d. skírn, ferming, tannlækningar eða annað, er hægt að sækja um viðbótargreiðslur vegna sérstakra útgjalda. Það þarf að liggja fyrir úrskurður sýslumanns eða staðfestur samningur um greiðslurnar til að greiðslur geti hafist.
Sýslumaður getur einnig úrskurðað að föður barns beri að greiða móður þess framfærslueyri í þrjá mánuði í kringum fæðingu barnsins ef sérstaklega stendur á. Veikist móðirin vegna meðgöngu eða fæðingar má úrskurða að föður beri að greiða framfærslueyri í allt að níu mánuði.
Nánar um sérstök framlög á vef sýslumanna
Sótt er um sérstakt framlag á Mínum síðum (TR)
Einstaklingar sem búa á dvalar- eða hjúkrunarheimilum eiga rétt á ráðstöfunarfé, en ekki þarf að sækja sérstaklega um það. Ráðstöfunarfé er tekjutengt og koma 65% af tekjum til lækkunar á því. Nánari upplýsingar er að finna á heimasíðu TR
Vinnumálastofnun annast vinnusamninga öryrkja.
Nánari upplýsingar um vinnusamning öryrkja má finna undir Atvinna og menntun.
Þegar sótt er um örorkulífeyri á mínum síðum á vef Tryggingarstofnunar þarf að fylgja læknisvottorð með lýsingu á fötlun barnsins/einstaklingsins. Geti einstaklingurinn ekki skrifað undir umsóknina sjálfur t.d. sökum fötlunar, er foreldrum ráðlagt að sækja um tímanlega þannig að öruggt sé að unnið sé í umsókninni fyrir 18 ára afmælisdag viðkomandi. Efst á síðunni má finna nánari upplýsingar um hvernig sækja skal um örorkulífeyri.
Til foreldra
Mörg sveitafélög bjóða upp á styrki fyrir skólagjöldum og til námsgagnakaupa. Er styrkurinn veittur einstaklingum sem eru 18 ára og eldri og eru fatlaðir í skilningi laga um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir nr. 38/2018.
Með umsókn þurfa að fylgja kvittanir fyrir kaupum á námsgögnum eða fyrir skólagjöldum.
Nánari upplýsingar má nálgast á heimasíðum sveitafélaganna eða hjá félagsráðgjöfum.
Samkvæmt reglum um gjaldskrá Háskóla Íslands vegna þjónustu við nemendur o.fl., og innheimtu og ráðstöfun skrásetningargjalds, nr. 244/2014 geta nemendur sem búa við örorku eða fötlun og hafa örorkuskírteini eða endurhæfingarlífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins fengið lækkað skrásetningargjald nemenda sem kr. 55.000. Er sú upphæð miðuð við fasta krónutölu og er óháð því hvort nemendur eru skráðir í heilt eða hálft háskólaár.
Hægt er að hafa samband við Nemendaskrá Háskóla Íslands og óska eftir lækkun á skólagjöldum. Nauðsynlegt er að sýna staðfestingu á örorku eða endurhæfingarlífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins.
Erasmus+ áætlunin leggur áherslu á inngildingu og eitt af markmiðum hennar er að öllum séu tryggðir jafnir möguleikar á þátttöku í verkefnum sem þeir styrkja óháð aldri.
Erasmus+ styrkir verkefni sem stuðla að jöfnum tækifærum og fjölbreytni í samfélaginu. Með þetta markmið að leiðarljósi býður áætlunin upp á aukalegan fjárhagsstuðning til jafnrar þátttöku allra í verkefnum erlendis og hérlendis. Til dæmis er boðið upp á viðbótarstyrki vegna aðstoðarmanna eða annarrar aðlögunar sem nauðsynlegt getur verið að gera.
Hægt er að hafa samband við Erasmus+ fyrir frekari upplýsingar.
Þegar öryrkjar ná 67 ára aldri hætta þeir að fá aldurstengda örorkuuppbót og við tekur uppbót vegna framfærslu. Ennfremur lækkar tekjutrygging, sem bætt er upp með framfærsluuppbót og frítekjumörk og lífeyrissjóðstekjur lækka gagnvart atvinnutekjum.
Þegar einstaklingar sem hafa fengið örorkulífeyrisgreiðslur (75% örorka) verða 67 ára þurfa þeir ekki að sækja sérstaklega um ellilífeyri en sækja þarf um allar aðrar bætur frá Tryggingastofnun.
Best er að gera sér grein fyrir hvað gerist með því að skoða töflu um aldurstengda örorkuuppbót (2019) eða útreikninga á vefsíðu TR á lífeyri og tengdum bótum (2019).
Það breytist ekkert varðandi styrki til bifreiðakaupa við það að öryrki verður 67 ára. Ennþá er hægt að sækja um styrk og skila þarf inn hreyfihömlunarvottorði. Upphæðirnar eru þær sömu og fyrir örorkulífeyrisþega og hægt er að sækja um á 5 ára fresti.
Veittur er örorkustyrkur til einstaklinga sem eru metnir með 50 - 74% örorku og eiga rétt á örorkustyrk. Örorkustyrkur er hugsaður fyrir einstaklinga á aldrinum 18-67 ára sem bera verulegan aukakostnað vegna örorku sinnar, t.d. vegna lyfja, læknishjálpar eða hjálpartækja. Örorkustyrkur er tekjutengdur og reiknast út frá tekjuáætlun. Skilyrði er að umsækjandi hafi verið búsettur á Íslandi a.m.k. þrjú síðustu árin áður en umsókn er lögð fram eða í sex mánuði ef starfsorka var óskert við flutning til landsins. Örorkustyrkur fyrir fólk á aldrinum 18-61 árs getur hæstur verið 3/4 af fullum örorkulífeyri.
Örorkustyrkur fellur niður ef :
Ef öryrki hyggst flytja til útlanda þarf að láta TR vita tímanlega um nýtt lögheimili (þ.e. fullt heimilisfang) því annars stöðvast greiðslur.
Samkvæmt vefsíðu TR halda elli- og örorkulífeyrisþegar sem eru búsettir í öðru EES landi, Bretlandi og Sviss rétti sínum til lífeyrisgreiðslna almannatrygginga. Þetta á þó ekki við um ýmis konar uppbætur og greiðslur skv. lögum um félagslega aðstoð. Sömu aðilar eiga einnig að fá sjúkratryggingavottorð S1 hjá Sjúkratryggingum Íslands og framvísa því við skráningu hjá tryggingastofnun í nýja búsetulandinu. S1 vottorðið á ekki að þurfa ef flutt er til Norðurlandanna. Athugið að þeir sem eiga rétt á því að fá S1 vottorðið verða að vera EES borgarar, vera lífeyrisþegar á Íslandi og eiga ekki rétt á lífeyri í því landi sem flutt er til.
Afgreiðslutími umsókna er þrjár til fjórar vikur.
S1 vottorðið gildir ekki fyrir eftirfarandi:
Algengt er að einstaklingar kaupi á sinn kostnað einkatryggingar sem veita þann rétt
Hægt er að hafa samband með því að senda tölvupóst á netfangið international@sjukra.is eða í síma 515-0002.
Hjá Fjölmenningarsetri má finna almennar upplýsingar um hvað þarf að gera þegar flutt er frá Íslandi.
Upplýsingar fyrir fólk sem flyst til Norðurlanda
Norden.org/is - er ætlað að aðstoða norræna borgara við að nýta sér þjónustu og tilboð sem norrænt samstarf býður. Á síðunni má einnig finna upplýsingar um þjónustu við fatlaða sem vilja flytja til annars norræns lands. Halló Norðurlönd er upplýsingaþjónusta Norrænu ráðherranefnadarinnar fyrir einstaklinga og fyrirtæki.
Upplýsingasíður fyrir fólk sem flyst til landa innan Evrópusambandsins (ESB):
Þín Evrópa - Veitir gagnlegar upplýsingar um réttindi og tækifæri innan ESB
Ráðgjafarsíða fyrir fyrirtæki - Veitir margvíslegar upplýsingar um rekstur fyrirtækja innan ESB.
Upplýsingar fyrir fólk sem flyst til landa utan Evrópska efnahagssvæðisins (EES)
Samkvæmt vef TR falla lífeyrisgreiðslur almennt niður við flutning til lands utan EES, frá 1.degi næsta mánaðar eftir að tilkynning kemur um lögheimilisbreytingu frá Þjóðskrá.Ef viðkomandi flytur aftur til landsins er 3ja ára biðtími.
Sérreglur gilda þó um flutning til Bandaríkjanna eða Kanada.
Ef öryrki flytur til Bandaríkjanna fær hann eingöngu greiddan örorkulífeyri og tekjutryggingu, ekki aldurstengda örorkuuppbót.
Ef flutt er til Kanada er eingöngu greiddur örorkulífeyrir, ekki aldurstengd örorkuuppbót eða tekjutrygging.
Einnig er samningur við Sviss,þannig að réttindi haldast svipuð og ef flutt er innan EES.
Einnig kemur fram að tryggingavernd almannatrygginga á Íslandi fellur almennt niður við brottflutning til landa sem enginn samningur hefur verið gerður við um almannatryggingar. Þó er hægt að halda tryggingavernd á Ísland ef um tímabundin störf er að ræða á vegum vinnuveitanda hér á landi.
Á vef TR má sjá að mismunandi reglur gilda eftir því í hvaða landi er starfað.
Innan EES svæðisins kveða almannatryggingareglur EES samningsins á um það undir hvaða almannatryggingalöggjöf launþeginn eða hinn sjálfstætt starfandi fellur. Einstaklingar sem dvelja í atvinnuskyni á EES svæðinu eiga einnig að fá sjúkratryggingavottorð S1 (hét áður E121) hjá Tryggingastofnun og framvísa því við skráningu hjá tryggingastofnun í nýja búsetulandinu. S1 vottorðið er ekki notað ef flutt er til Norðurlandanna.
Flestir þeir sem dvelja tímabundið í öðru landi skipta ekki um lögheimili og halda því tryggingavernd hér á landi samkvæmt heimasíðu TR. Undantekningar eru t.d. námsmenn sem fara til Norðurlanda.
Athugið að efni hér fyrir ofan er fengið af vef viðkomandi stofnana/fyrirtækja
Hefur þú ábendingar eða frekari spurningar? Hafðu samband hér