Starfsemin

Hæstiréttur dæmir Freyju í vil.

Hæstiréttur Íslands kvað upp dóm í morgun, fimmtudag, þess efnis að felldur er úr gildi úrskurður úrskurðarnefndar velferðarmála frá 6. júní 2016, sem staðfestir ákvörðun Barnaverndarstofu um að hafna umsókn Freyju að gerast varanlegt fósturforeldri.
„Þetta er frek­ar óraun­veru­legt núna. Þetta er búið að taka fimm ár,“ sagði Freyja í sam­tali við blaðamenn mbl.is eft­ir að niðurstaða Hæsta­rétt­ar var ljós. „Þetta er búið að taka al­veg rosa­lega mikið á en þetta er ótrú­lega góð niðurstaða og trygg­ir að fatlað fólk skuli ekki að vera for­dæmt á grund­velli fötl­un­ar og eigi að fá tæki­færi til að fá sömu málsmeðferð,“ seg­ir hún.
Með umsókn 29. júní 2014 sótti stefnda um leyfi áfrýjanda til að taka að sér barn í varanlegt fóstur samkvæmt 66. gr., sbr. og 65. gr. barnaverndarlaga nr. 80/2002. Í samræmi við fyrrnefnd lagaákvæði, sbr. og 8. gr. reglugerðar nr. 804/2004, sem sett hefur verið með stoð í 78. gr. barnaverndarlaga, óskaði áfrýjandi með bréfi 2. júlí 2014 eftir umsögn og afstöðu fjölskylduráðs Garðabæjar til beiðninnar, en ráðið fer með verkefni barnaverndarnefndar í heimilisumdæmi stefndu. Á fundi ráðsins 13. ágúst 2015, var beiðni áfrýjanda tekin fyrir og bókun gerð. Þar var tekið fram að fjölskylduráðið hefði látið kanna hagi og aðstæður stefndu og að fyrir fundinum lægi greinargerð Kolbrúnar Ögmundsdóttur félagsráðgjafa. Ráðið hefði fengið dr. Tryggva Sigurðsson sálfræðing til að skila sérfræðiáliti um hvaða áhrif aðstæður stefndu við uppeldi og umönnun gætu haft á þroska barns og tengslamyndun. Að beiðni stefndu hefði fjölskylduráðið einnig aflað sérfræðiálits dr. Hönnu Bjargar Sigurjónsdóttur dósents í fötlunarfræði um sama efni. Þá kom fram að fjölskylduráðið hefði fjallað um málið og bókað: „Eftir að hafa farið yfir öll gögn málsins er það mat fjölskylduráðs að Freyja Haraldsdóttir geti ábyrgst það hlutverk að gerast fósturforeldri með notendastýrðri persónulegri aðstoð. Menntun hennar, atvinna, starfsreynsla, búseta, fjárhags- og félagsleg staða, jákvætt viðhorf og sterkt bakland gera hana hæfa til þess að gerast fósturforeldri.“

Í rökstuðningi sínum rekur Hæstiréttur “að samkvæmt 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar skal öllum þeim sem þess þurfa tryggður í lögum réttur til aðstoðar vegna sjúkleika, örorku, elli, atvinnuleysis, örbirgðar og sambærilegra atvika. Á grundvelli þessa ákvæðis hafa verið sett í almenn lög ýmis ákvæði um málefni fatlaðra, sbr. lög nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga og lög nr. 38/2018 um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir, sem leystu lög nr. 59/1992 um málefni fatlaðs fólks af hólmi, en þau síðarnefndu giltu þegar atvik þessa máls urðu. Samkvæmt 1. gr. laganna höfðu þau að markmiði að tryggja fötluðum jafnrétti og sambærileg lífskjör á við aðra þjóðfélagsþegna og skapa þeim skilyrði til að lifa eðlilegu lífi.

Af hálfu Íslands var samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks undirritaður 30. mars 2007 og fullgiltur 23. september 2016, en ákvæði hans hafa ekki verið leidd í lög hér á landi. Í 23. gr. hans kemur meðal annars fram að aðildarríkin skuli gera árangursríkar og viðeigandi ráðstafanir í því skyni að útrýma mismunun gagnvart fötluðu fólki í öllum málum sem lúta að hjónabandi, fjölskyldu, foreldrahlutverki og samböndum, á sama hátt og gildi um aðra, til þess að tryggja megi tiltekin réttindi.”

Hæstiréttur segir jafnframt að mat á hæfni til að gerast fósturforeldri sé háð mati Barnaverndarstofu og að það mat verði að vera reist á lögmætum og málefnalegum sjónarmiðum og í því felist að gæta verði að þeim réttindum sem fötluðum og börnum eru tryggð með lögum.

Þá segir í dómi réttarins: ” Í tilviki stefndu bar við það mat, sem fram fór, að líta sérstaklega til þess markmiðs fyrrnefndra laga um fatlaða, sem stoð eiga í stjórnarskrá, að henni yrðu við úrlausn máls skapaðar sem sambærilegastar aðstæður og ófötluðum einstaklingum án þess þó að raska þeim grundvallarhagsmunum barns að það sem því er fyrir bestu sé ávallt í fyrirrúmi.”

Í dómnum segir svo að sú ákvörðun Barnaverndarstofu að synja Freyju um leyfi til að gerast fósturforeldri á þessu stigi málsins, án þess að gefa henni áður kost á að sækja námskeið fyrir verðandi fósturforeldra sé í andstöðu við rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Hinn áfrýjaði dómur Landsréttar, sem hafði snúið við dómi Héraðsdóms, er því staðfestur.

Dóminn má lesa í heild sinni hér

Stuðst var við frétt á heimasíðu ÖBÍ.